GELİR DAĞILIMI VE TÜRKİYE' DE BÖLGESEL GELİR EŞİTSİZLİĞİ
Gelir dağılımı, milli gelirin bireyler, hanehalkları, bölgeler veya sektörel gruplar arasında paylaştırılmasıdır.
Gelir eşitsizliği ise Sanayi Devrimi ile ortaya çıkmıştır. 1980’li yıllar itibarıyla liberal politikalar etkisiyle gelir eşitsizliği giderek artmaya başlamıştır. Türkiye’de de bu süreçten itibaren bölüşüm sorunu artış gösterme eğilimine girmiştir. Günümüzde ise toplumsal refahı tehdit eden ve acilen çözülmesi gereken bir sorun haline gelmiştir.
Gelir dağılımı beş kategoriye ayrılır. Fonksiyonel gelir dağılımı, Bireysel gelir dağılımı, Bölgesel gelir dağılımı, Sektörel gelir dağılımı ve Gelirin İkincil dağılımı. Ben hepsini teker teker açıklamayacağım. Sadece bu yazımda üzerinde durduğum Bölgesel ve önemli gördüğüm İkincil dağılımı tanımlayacağım.
Bölgesel gelir dağılımı, bir ekonominin milli gelirinin bölgeler arası dağılımını gösterir.
İkincil gelir dağılımı, devletin maliye politikaları ile gelir dağılımına müdahale etmesidir. Vergi yapısının değiştirilmesi, yeni vergiler konulması, taban fiyat belirleme, asgari ücret belirlemesi gibi uygulama ve kararlar ile gelir dağılımını etkiler. Özellikle vergi sistemi gelir dağılımı üzerinde önemli bir politikadır.
Ekonomik büyüme ile birlikte refah düzeyi artışının en iyi ölçümü gelir dağılımı analizleridir. Gelir dağılımı ölçümünde Yüzdelik Dilim Yönetimi, Lorenz Eğrisi, Yoksulluk Oranı, Gini Katsayısı gibi ölçüm araçları kullanılmaktadır. En sık kullanılan Gini katsayısıdır.
Gini katsayısı, Lorenz eğrisinden hesaplanmaktadır. Değeri 0 ile 1 arasında değişmektedir. Değerin yükselmesi gelir eşitsizliğinin arttığını, düşmesi ise gelir eşitsizliğinin azaldığını ifade eder.
Türkiye’nin 2018 yılındaki Gini katsayısı 0,408 olmuştur. Bu değer Türkiye’de gelir eşitsizliğinin yüksek olduğunu göstermektedir. 2019 yılına gelindiğinde bu oran 0,395 olarak az da olsa düşüş yaşamıştır ancak yine de yüksek bir orandır.
Aynı zamanda Türkiye’nin Gini katsayısı Avrupa ülkeleri arasında da oldukça yüksek düzeydedir. 2017 yılında hesaplanan Gini katsayımız 0,404 olarak Avrupa ülkeleri arasındaki en yüksek katsayı değeri olmuştur.
Yine 2017 verilerine göre Türkiye’nin Bölgesel gelir dağılımını incelediğimizde en yüksek değerlerin İstanbul ve Adana, Mersin bölgesinde, en düşük değerlerin de Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Zonguldak, Karabük, Bartın bölgelerinde olduğu görülmektedir.
Akdeniz bölgesinde ve İstanbul’daki gelir eşitsizliğinin yüksek olmasının en önemli nedeni yoğun göç altında olmasıdır diyebiliriz. Aynı şekilde son yıllarda Şanlıurfa, Diyarbakır gibi Güneydoğu Anadolu bölgesinde ve Doğu Anadolu bölgesinin bir kısmında çeşitli istihdam alanlarının ortaya çıkması ile göç alması gelir eşitsizliğini artırmıştır.
Bireyler zamanla şehir merkezlerindeki yüksek gelir eşitsizliğinden dolayı kırsal bölgelere yani eşitsizliğin daha az olduğu bölgelere göç etmektedirler. İstanbul gibi metropol şehirlerde yüksek gelirli grupların ve düşük gelirli grupların fazla olması gelir eşitsizliğinin yüksek olmasının bir nedenidir. Nüfusu düşük Anadolu şehirlerinde yüksek bir eşitsizlik görülmemektedir.
Gelir eşitsizliği arttıkça sosyal ve siyasal alanlarda da bozulmalar yaşanmaktadır. Eşitsizliğin yüksek olduğu yerlerde hırsızlık, gasp gibi olaylar artar. Bu toplum yapısını bozan olayların yanı sıra çocuk işçiliği de artmaktadır. Özellikle Türkiye’de çocuk işçiliği yüksektir.
Türkiye gelir dağılımını azaltmak için öncelikle gelir ve kurumlar vergi oranlarını artırmalı ve dolaylı vergi oranlarını (KDV, ÖTV) azaltmalıdır. İflas etme eşiğinde olan banka ve şirketleri kurtarmamalıdır. Eğitim alanında reformlar yapılmalıdır. Ekonomik ve politik istikrar ve güven ortamı sağlanmalıdır. Aksi taktirde eşitsizlik her geçen gün artacak ve toplumun yapısı da git gide bozulacaktır.
Kaynakça: Alabaş, M., M., "Türkiye'de Bölgesel Düzeyde Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin İncelenmesi"
Çalışkan, Ş., "Türkiye' de Gelir Eşitsizliği ve Yoksulluk"
Çelik, M., A., & Filiztekin, A., "Türkiye' de Bölgesel Gelir Eşitsizliği"
Yorumlar
Yorum Gönder